Bücher aus der mittelalterlichen Universität Wien und ihrem Umfeld
zusammengestellt von Friedrich Simader, Wien, ab 2007



 

Vorwort
Artistenfakultät | Collegium ducale u. Theologische Fakultät | Medizinische Fakultät
Bibliotheken in Bursen | Lammburse | Lilienburse | Paulusburse | Bursa Ramung | Rosenburse | Schlesierburse
Die Fabri-Bibliothek | Die Alte Universitätsbibliothek
Register der Vorbesitzer


Die Bibliothek der Paulusburse [1]
(Bursa Pauli - Bursa Haidenheim - Bursa doctoris gentium)

Paulus Wann aus Kemnat[2] in der Oberpfalz studierte seit 1441 an der Wiener Universität und lehrte später an der theologischen Fakultät. 1460 wurde er als Prediger nach Passau berufen, wo er 1477 auch eine Kanonikerstelle erhielt. Wann gab deshalb seine Lehrtätigkeit in Wien auf, stiftete aber im Jahr 1484 Stipendien für drei Studenten: Vorschlagsrecht für einen Stipendiaten hatte die Stadt Passau, die beiden anderen sollten aus der Verwandtschaft des Stifters ausgewählt werden. Im Jahr 1489 wurde ein Haus im Bereich der heutigen Bäckerstraße Nr. 18 gekauft, wo die Burse spätestens 1491 eingerichtet war. Eine Stiftung des Wiener Neustädter Mediziners Georg Taler erweiterte die Zahl der Stipendien 1513 auf fünf. 1519 wechselte man in ein im Bereich von Bäckerstraße Nr. 20 gelegenes Haus, in dem sich bisher die Haidenheim-Burse befunden hatte, deren Name nun auf den neuen Inhaber überging.


Eigenhändiger Besitzvermerk von Paulus Wann am Spiegelblatt
von Cod. 4843

Paulus Wann besaß eine relativ große, wohl weit über 60 Bücher umfassende Bibliothek[3], denn allein um die 20 Stücke aus seinem Besitz, die er verschiedenen Klöstern in Bayern und Österreich vermachte, sind heute noch nachweisbar. Im Stiftungsbrief[4] für die Burse, ausgestellt in Passau am 30. Jänner 1484, sind rund 40 Bücher aufgelistet. Es muß danach aber eine Erweiterung der Stiftung stattgefunden zu haben, da mit Cod. 4003, 4717, 4843 und 4851 weitere Bücher Wanns vorhanden sind, die nicht im Stiftungsbrief angeführt und dennoch in einem jüngeren Verzeichnis auffindbar sind (siehe unten). Von den im Stiftungsbrief aufgelisteten Bänden hat sich mit Cod. 4426 zumindest eine Handschrift erhalten.

Der Gründungsbestand vergrößerte sich in der Folge rasch - im Jahr 1527 besaß die Burse, wie ein entsprechender Katalog zeigt, bereits 326 Bücher. Das Verzeichnis (Wien, Universitätsarchiv, Ladula 4, n. 20)[5] ist in zwei Fassungen überliefert. Fassung A enthält, von späterer Hand durchnumeriert, 216 Einträge, davon am Schluß 3 Nachträge aus der zweiten Hälfte des 16. Jahrhunderts. Fassung B ist von gleicher Hand wie A geschrieben und offenbar die Reinschrift von A, da auch gleichzeitige Nachträge am Rand nun berücksichtigt sind; aufgelistet sind hier insgesamt 326 Bücher. Der Katalog scheint zum Teil auf älteren Listen zu beruhen, denn bei dem an erster Stelle genannten Band der Glossa ordinaria ist vermerkt, daß er bei dem Stadtbrand von 1525 verloren gegangen sei. Das erklärt auch die Ordnung der Bücher nach zuerst inhaltlichen, dann - allerdings nicht ganz konsequent - nach äußeren Kriterien wie Format und Beschreibstoff. Bei Handschriften (siehe ab Nr. 285) werden immer wieder Signaturen mit einem Ordnungsbuchstaben und lateinischen oder arabischen Zahlen genannt, was auch darauf hindeutet, daß schon um oder vor 1500 ein Katalog erstellt worden ist. Auf einigen Handschriften haben sich entsprechende Schilder aus Pergament oder Papier auf dem Vorderdeckel erhalten; sie sind mit roter Farbe beschriftet, die heute ohne technische Hilfsmittel kaum mehr lesbar ist.




Signaturschilder auf Handschriften der Paulusburse, jeweils mit bearbeiteter Version:
Cod. 4717: 'h 6' - Cod. 4367: 'B 9' - Cod. 4816: 'G i' - Cod. 4426: 'I i' ? - Cod. 4003: 'S iiiii'

Diese Schilder sind das einzige äußere Kennzeichen für die Zugehörigkeit zur Bibliothek des Studentenhauses. Auffallend ist, daß in den ersten Jahrzehnten trotz mehrmaliger Inventarisierung offenbar keine Besitzvermerke in die Bücher eingetragen wurden. Das mag zumindest zum Teil Ursache dafür sein, daß sich nur einige wenige Stücke einwandfrei zuordnen lassen.
Auch der bedeutendste Zuwachs des Bestandes ist nur anhand von Quellen nachzuvollziehen. In der Burse waren bis zum Jahr 1513 die beiden Stipendiaten der um 1500 aktivierten Stiftung des Johannes Ramung mitsamt dessen Bibliothek eingemietet[6]. Daraus ergaben sich nicht näher bezeichnete Streitigkeiten, die am 15. Juni 1513 in einem Vertrag zwischen den Superintendenten beider Stiftungen - Dr. med. Wilhelm Puelinger, Dr. iur. Ulrich Kaufman und der Lic. sacrae paginae Hanns Hegkman für die Paulusburse sowie Mag. Wolfgang Zoyß für die Bursa Ramung - beigelegt wurden[7]. Kernstück der Übereinkunft ist die fast vollständige Übergabe der im Besitz der Bursa Ramung befindlichen Bücher an die Paulusburse: '... Erstlich das die hundert Gulden reinisch so Doctor Bricci als Superintendent Hannses Raming sambt allen Puechern etwan Ramings gewesen oder in seinem Namen darzu erkaufft Doctor Pauln Wann Superintendentn ubergeantwert bey der Stifft Doctor Pauln Wann und für Nutz derselbs Stifft zu ewigen Zeitten beleiben sollen ausgenemen summam Alexandri de Ales chlosam ordinariam und Nicolaum de Lira über die Bibl die yetz bemelten Puecher sollen Hannsen Raming Stifft nachvolgn ...'. Den Stipendiaten der Bursa Ramung wird im Gegenzug die freie Wahl ihrer Unterkunft und ihre Unabhängigkeit von den Superintendenten der Paulusburse zugesichert. Aus dem Vergleich des Katalogs von 1527 mit der Liste im Stiftungsbrief des Johannes Ramung ergibt sich, daß mindestens um die hundert Bücher, der Großteil davon Inkunabeln, an die Paulusburse gingen. Bei der Auswahl nahm man vielleicht Rücksicht auf allfällige Dubletten, denn die jeweils vierbändigen Ausgaben der Summa von Alexander de Hales, der Glossa ordinaria und des Bibelkommentars von Nikolaus de Lyra, die der Bursa Ramung verblieben, waren in der Paulusburse bereits vorhanden.
Zwei Handschriften aus der Gründungszeit sind dafür 1527 nicht mehr nachweisbar: Allegaciones domini Lapi advocati Florentini et summam collacionum Zalensis[8] sowie ein Kopertband mit theologischen Abhandlungen (Duos libros flavei coloris cum posicionibus theologicalibus et sermonibus ad clerum).[9] Erst nach 1527 kam Ink. 11.D.16 mit dem Rosarium sermonum von Bernardinus de Busti in die Burse.

Eine weitere kleine Bücherliste der Burse aus der 2. Hälfte des 16. Jahrhunderts findet sich auf einem beidseitig beschriebenen Blatt Papier, das dem Katalog von 1527 beiliegt (Wien, Universitätsarchiv, Ladula 4, n. 20). Darauf wurde zuerst nur der Inhalt vermerkt, dann wurden das Format und die Beschaffenheit des Einbands nachgetragen. Die meisten der genannten Bücher waren in Halblederbände über Holzdeckeln gebunden ('... in Brettel halb überzogen'); vereinzelt ist auch der schlechte Zustand ungebundener Bände vermerkt ('... ohn Brettel schlecht'). Insgesamt sind rund zwei Dutzend Bücher genannt, die im Katalog des Jahres 1527 noch nicht angeführt sind.



[Bücherliste im Stiftungsbrief des Paulus Wann, 30.01.1484]

[ - - - Ineichen-Eder, MBKDS 4/1, 1977, 42, Z. 54f. - - - ]
... Libros eciam infrascriptos dono, plures postea daturus,
videlicet: Textum biblie. Nicolaum de Lira super tota biblia. Historiam
scolasticam. Scotum super quatuor libris sentenciarum. Questiones super
quatuor libris sentenciarum in pergameno. Pantheologiam in duobus volu-
minibus. Historiam tripartitam. Vincencium in speculo historiali in duobus
voluminibus. Vincencium in speculo naturali in duobus voluminibus. Vin-
cencium in speculo morali. Gregorium in moralibus. Rationale divinorum.
Egidium de regimine principum. Summam viciorum doctoris Francisci de
Retza ordinis predicatorum. Questiones super summa sancti Thome magistri
Hainrici de Gorichen. Sophilogium et pharetram doctorum originalium.
Crissostimum super Matheum et Augustinum de doctrina Christiana. Katho-
licon. Duos libros flavei coloris cum posicionibus theologicalibus et ser-
monibus ad clerum. Pastorale Gregorii in pergameno. Sermones super
evangelia per quadragesimam in pergameno. Sermones de tempore et de
sanctis in arcu fracto [Cod. 4426]
. Summam Raymundi in pergameno. Decretum cum
apparatu. Rosarium sive Archidiaconum super decreto. Tractatum de
usuris Laurencii de Rudolfis de Florencia. Allegaciones domini Lapi advo-
cati Florentini et summam collacionum Zalensis. Casus summarios
super omnes libros legales. Summam confessorum. Oraciones Tullii Cicero-
nis. Franciscum Petrarcham de remediis fortune. Valerium Maximum et
Aristotilem in libris ethicorum et polliticorum. Bohecium de consolacione
[ - - - Ineichen-Eder, MBKDS 4/1, 1977, 43 - - - ]
Philosophie cum commento. ...



[Bücherverzeichnis der Paulusburse aus dem Jahr 1527][10]

Registrum librorum et supellectilis stipendii doctoris Pauli Wann ex Kemnat 1527

Libri stipendii doctoris gencium, conscripti eo ordine, quo in bybliotheca burse Haydenhaim repositi sunt

Libri theologice facultatis

Primus ordo continens libri 25
[1] Prima pars glosse ordinarie, is liber periit in incendio quoddam publico, quod Vienne erat anno 25
[2] Secunda pars glosse ordinarie
[3] Tertia pars glosse ordinarie
[4] Quarta pars glosse ordinarie
[5] Prima pars speculi naturalis Vincencii [Inkunabel; bereits im Stiftungsbrief: Vincencium in speculo naturali in duobus voluminibus]
[6] Secunda pars speculi naturalis Vincencii [Inkunabel; bereits im Stiftungsbrief: Vincencium in speculo naturali in duobus voluminibus]
[7] Prima pars speculi Vincencii historialis [bereits im Stiftungsbrief: Vincencium in speculo historiali in duobus voluminibus]
[8] Secunda pars speculi Vincencii historialis [Inkunabel; bereits im Stiftungsbrief: Vincencium in speculo historiali in duobus voluminibus]
[9] Speculum morale Vincencii [Inkunabel; bereits im Stiftungsbrief: Vincencium in speculo morali]
[10] Alpharus de planctu ecclesie
[11] Catholicon [bereits im Stiftungsbrief: Katholicon]
[12] Vita Cristi [aus der Bursa Ramung: Vita Cristi = Ink. 8.A.7]
[13] Biblia [bereits im Stiftungsbrief: Textum biblie]
[14] Vetus testamentum scriptum [aus der Bursa Ramung: Testamentum vetus partim in papiro et partim in pergameno scriptum]
[15] Novum testamentum scriptum [aus der Bursa Ramung: Testamentum novum partim in papiro, partim in pergameno scriptum]
[16] Nicolaus de Lyra super 5 libros Mosi, Josue et inde usque ad psalterium [bereits im Stiftungsbrief: Nicolaum de Lira super tota biblia - offenbar eine vierbändige Inkunabel]
[17] Nicolaus de Lyra super novum testamentum [bereits im Stiftungsbrief: Nicolaum de Lira super tota biblia - offenbar eine vierbändige Inkunabel]
[18] Nicolaus de Lyra super proverbia Salomonis, ecclesiastices, cantica canticorum, sapiencie, ecclesiastices et prophete et libri Machabeorum [diese oder Nr. 20 ist bereits im Stiftungsbrief: Nicolaum de Lira super tota biblia - offenbar eine vierbändige Inkunabel]
[19] Nicolaus de Lyra super psalterium [diese oder Nr. 21 ist bereits im Stiftungsbrief: Nicolaum de Lira super tota biblia - offenbar eine vierbändige Inkunabel]
[20] Nicolaus de Lyra super libros sapienciales, hoc est proverbia Salomonis, ecclesiatices, cantica canticorum, sapiencie, ecclesiastices, prophetas et libri Machabeorum [diese oder Nr. 17 ist bereits im Stiftungsbrief: Nicolaum de Lira super tota biblia - offenbar eine vierbändige Inkunabel]
[21] Nicolaus de Lyra super psalterium [diese oder Nr. 19 ist bereits im Stiftungsbrief: Nicolaum de Lira super tota biblia - offenbar eine vierbändige Inkunabel]
[22] Gregorius in moralibus [bereits im Stiftungsbrief: Gregorium in moralibus]
[23] Historia scolastica [bereits im Stiftungsbrief: Historiam scolasticam]
[24] Legende sanctorum in lingua Germana pars prima estivalis
[25] Secunda pars hiemalis earundem

Secundus ordo continens libri 35
[26] Hugo in Didascolon 7 libri, de anima Christi, de cibo Emanueliis, de laude charitate et alii plures tractatus eiusdem
[27] Auree Citharee 24 in lingua Germana
[28] Librorum sentenciarum textus
[29] Liber de matrimonio in lingua Germana, huic adiunctus est liber dictus aureus ludus
[30] Psalterium cum omeliis [aus der Bursa Ramung: Parvum psalterium ?]
[31] Augustini de Ancona summa de potestate ecclesiastica
[32] Historia Lambardica fratris Iacobi Ianuensis [aus der Bursa Ramung: Historia Lombardica Iacobi Ianuensis]
[33] Ambrosius in hexomeron
[34] Historia tripartita [bereits im Stiftungsbrief: Historiam tripartitam]
[35] Quodlibeta Scoti [aus der Bursa Ramung: Quodlibetum Scoti]
[36] Scotus super secundo sentenciarum [aus der Bursa Ramung: Scotus super primo, secundo et quarto sententiarum]
[37] Scotus super primo sentenciarum [-"-]
[38] Isodorus in libris ethimologiarum
[39] Sermones Michaelis Mediolanensis per adventum et quadragesimam [aus der Bursa Ramung: Sermones fratris Michaelis de ordine minorum de observantia per adventum et quadragesimam]
[40] Augustinus de civitate dei cum ipsius commento [aus der Bursa Ramung: Augustinus de civitate dei]
[41] Pharetra fidei
[42] Summa viciorum Francisci de Retza [bereits im Stiftungsbrief: Summam viciorum doctoris Francisci de Retza ordinis predicatorum]
[43] Secunda secunde Thome de Aquino, liber scriptus [aus der Bursa Ramung: Secunda secundae sancti Thome de Aquino scripta]
[44] Sermones de tempore Nicolai de Dinkelspuchl, liber scriptus [aus der Bursa Ramung: Sermones scripti de tempore magistri Nicolai Dincklspuhl]
[45] Summa confessorum [bereits im Stiftungsbrief: Summam confessorum]
[46] Summa vocata Catholicon Ioannis de Ianua [aus der Bursa Ramung: Catholicon fratris Ioannis de Ianua]
[47] Sermones quadragesimales Leonhardi de Utino ordinis predicatorum [aus der Bursa Ramung: Sermones quadragesimales Leonhardi de Utino]
[48] Secunda pars pantheologie [bereits im Stiftungsbrief: Pantheologiam in duobus voluminibus]
[49] Prima pars pantheologie [bereits im Stiftungsbrief: Pantheologiam in duobus voluminibus]
[50] Scotus super 4or libros sentenciarum [bereits im Stiftungsbrief: Scotum super quatuor libris sentenciarum]
[51] Scotus super 4or sentenciarum [aus der Bursa Ramung: Scotus super quatuor libros sententiarum et quodlibetum eiusdem ?]
[52] Glosa magistralis super psalmos Petri Lambardi [aus der Bursa Ramung: Glosa Petri Lombardi super psalterio]
[53] Questiones Henrici de Gorchem super summa sancti Thome [bereits im Stiftungsbrief: Questiones super summa sancti Thome magistri Hainrici de Gorichen]
[54] Racionale divinorum [bereits im Stiftungsbrief: Rationale divinorum]
[55] losephus in libris antiquitatum et de bello Iudaico
[56] Registrum scriptum super Alexandri de Ales
[57] Quarta pars Alexandri de Ales
[58] Tercia pars Alexandri de Ales
[59] Secunda pars Alexandri de Ales
[60] Prima pars Alexandri de Ales

Tercius ordo continens libri 43
[61] Opera Lactancii non ligata, Apolonius, Tertullianus
[62] Chronica in pergameno scripta biblicam historiam continens
[63] Lactancius divinae institutiones, de ira dei, de opificio dei
[64] Athanasius super omnes epistulas Pauli [aus der Bursa Ramung: Athanasius super omnes epistolas Pauli]
[65] Isidorus de summo bono, soliloquia eiusdem, Gerson super cantica canticorum, idem de arte audiendi confessiones, Hieronimus in reg[u]la[?]
[66] Origenesi contra Celsum [aus der Bursa Ramung: Origines contra Celsum]
[67] Augustinus de civitate dei [aus der Bursa Ramung: Augustinus de civitate dei]
[68] Sermones Hugonis super evangelia et epistulas per totum annum [aus der Bursa Ramung: Sermones Hugonis de Prato de tempore]
[69] Chrisostomus super Matheum [bereits im Stiftungsbrief: Crissostimum super Matheum et Augustinum de doctrina Christiana]
[70] Richardus super 4to sentenciarum [aus der Bursa Ramung: Richardus super quarto sententiarum]
[71] Racionale divinorum Guillelmi Durandi [aus der Bursa Ramung: Rationale divinorum]
[72] Prima secunde sancti Thome [aus der Bursa Ramung: Prima pars secundae partis sancti Thome de Aquino]
[73] Thomas super 4to sentenciarum [aus der Bursa Ramung: Scriptum sancti Thome super quartum sententiarum]
[74] Questiones varie sancti Thome [aus der Bursa Ramung: Questiones disputate sancti Thome]
[75] Clipeus Thomistarum Petri Nigri ordinis predicatorum [aus der Bursa Ramung: Clipeus Thomistarum]
[76] Prima pars secunde partis summe theologie sancti Thome de Aquino [aus der Bursa Ramung: Iterum prima secundae sancti Thomae]
[77] Sanctus Thomas de Aquino contra gentiles [aus der Bursa Ramung: Sanctus Thomas contra gentiles]
[78] Sermones de tempore thesauri novi [aus der Bursa Ramung: Sermones thesauri novi de tempore et sanctis in duobus voluminibus]
[79] Sermones thesauri novi de sanctis [-"-]
[80] Sermones de tempore Ioannis Nider [aus der Bursa Ramung: Iterum sermones Nider de tempore oder Sermones Ioannis Nider de tempore et sanctis = Ink. 26.D.25 ? - siehe aber auch Nr. 84 ]
[81] Sermones sancti Vincencii per tempus estivale [aus der Bursa Ramung: Sermones sancti Vincentii de ordine praedicatorum per tempus estivale et hiemale in 2 voluminibus]
[82] Sermones Vincencii hiemales [-"-]
[83] Sermones Alberti Magni de tempore et sanctis [aus der Bursa Ramung: Sermones Alberti de tempore et sanctis in duobus voluminibus]
[84] Sermones Ioannis Nider de tempore [aus der Bursa Ramung: Iterum sermones Nider de tempore oder Sermones Ioannis Nider de tempore et sanctis = Ink. 26.D.25 ? - siehe aber auch Nr. 80 ]
[85] Sermones dominicales Iacobi de Voragine [aus der Bursa Ramung: Sermones Iacobi de Voragine de tempore ?]
[86] Prima pars sermonum super epistulas Pauli Thome de Haselpach [aus der Bursa Ramung: Epistole estivales Haslpach]
[87] Secunda pars sermonum super epistulas Pauli Thome de Haselpach [aus der Bursa Ramung: Epistole hiemales Haslpach]
[88] Compendium theologice veritatis [aus der Bursa Ramung: Compendium theologice veritatis]
[89] Racionale divinorum officiorum
[90] Historia ecclesiastica Eusebii, historia de gestis Anglorum, Anshelmus cur deus homo, viole sanctorum
[91] Sanctus Thomas super Iob, Ioannes Pithsanius de oculo morali, Bernhardus de consideracione domini, eiusdem de conflictu Babilonis et Hierusalem, Ciprianus de 12 abusionibus seculi, vocabularius poeticus et historicus
[92] Petrus Aureoli compendiose super tota biblia, Augustinus de fide ad Petrum, Augustinus in 50 homelias, Augustinus de 12 abusionibus seculi, tractatus contra Iudeos, Tacitus de moribus Germanorum
[93] Tractatus de remedio amoris, epistule Gasparini, speculum sapiencie Cirili episcopi, tractatus de aqua benedicta, tractatus de predestinatione
[94] Hieronimus de viris illustribus
[95] Scala celi
[96] Steffanus Brulefer super scripta Bonaventure cum aliis
[97] Mamotrecton bibliae, statuta provincialia, tractatus duo de materia indulgenciarum
[98] Augustinus et Hilarius de trinitate, compendium theologice veritatis, aureum speculum anime pecatricis
[99] Gerson de imitacione Christi et contemptum mundi, Pomponius Mela de orbis situ, Dionisius de situ orbis, oratorie instituciones, ars memorie [aus der Bursa Ramung: Gerson de contemptu mundi cum aliis tractatulis]
[100] Distinctiones veteris et novi testamenti [aus der Bursa Ramung: Distinctiones veteris et novi testamenti]
[101] Quodlibeta Scoti non ligata [aus der Bursa Ramung: Iterum quodlibetum Scoti]
[102] Questiones Nicolai de Lyra de adventu messie, liber in pergameno scriptus
[103] Tractatus de reformacione virium anime Geraldi de Zutphania, consolatorium theologicum, meditaciones beati Bernhardi, libellus in octavo

Quartus ordo continens libri 46
[104] Bernhardus de miseria et brevitate huius vite et alii tractatus, item epistule eiusdem, liber non ligatus
[105] Sermones de tempore et sanctis, liber scriptus [bereits im Stiftungsbrief genannt ? Sermones de tempore et de sanctis in arcu fracto = Cod. 4426]
[106] Liber de abstinencia scriptus
[107] Tractatus de septem viciis capitalibus, liber scriptus
[108] Lectura super 3 et 4 libris sentenciarum, liber scriptus [ = Cod. 4843]
[109] Lectura super 1o et 2o sentenciarum, liber scriptus [= Cod. 4851]
[110] Textus 3 et 4 librorum sentenciarum, liber scriptus [aus der Bursa Ramung: Textus tertii et quarti sententiarum scriptus]
[111] Textus 1o et 2o sentenciarum, scriptus liber [aus der Bursa Ramung: Textus primi et secundi sententiarum scriptus]
[112] Tractatus de 7em donis sancti spriritus, liber scriptus
[113] Questiones Dinkelspuchel super 4 sentenciarum, liber scriptus [aus der Bursa Ramung: Questiones scripte Tincklsphul super quarto sententiarum]
[114] Postilia super epistulas ad Romanos, super Hester et alia, liber scriptus [= Cod. 4587]
[115] Sermones super evangelia per totam quadragesimam, liber scriptus pergamenus [bereits im Stiftungsbrief: Sermones super evangelia per quadragesimam in pergameno]
[116] Pastorale Gregorii, liber scriptus pergamenus [bereits im Stiftungsbrief: Pastorale Gregorii in pergameno]
[117] Registrum super Augustinum de civitate dei, liber scriptus [= Cod. 4367]
[118] Questiones super 4to sentenciarum, liber scriptus pergamenus [bereits im Stiftungsbrief: Questiones super quatuor libris sentenciarum in pergameno]
[119] Sermones fratris Giberti, liber scriptus pergamenus
[120] Gerson de consolacione theologie, meditaciones cordis et alia, liber scriptus
[121] Collaciones ad clerum, liber scriptus
[122] Prologus Galeathus, liber scriptus
[123] Saulus Paulus alias dialogus scrutinum scripturarum
[124] Flores sancti Bernhardi

Sequuntur historici, poete, rhetores, oratores et quidam alii policioris litterature authores
[125] Dion de regno
[126] Officia Ciceronis
[127] Appianus de bellis civilibus
[128] Appianus de bellis civilibus
[129] Franciscus Petracha de remediis fortune [bereits im Stiftungsbrief: Franciscum Petrarcham de remediis fortune]
[130] Gellius in octavo
[131] Valerius Maximus in octavo
[132] Petrus Crinitus de honesta disciplina, de poetis Latinis, poemata eiusdem, liber non ligatus
[133] Eusebius in chronicis [aus der Bursa Ramung: Eusebius de temporibus]
[134] Zophilogium, item pharetra doctorum origi[?] [bereits im Stiftungsbrief: Sophilogium et pharetram doctorum originalium]
[135] Valerius Maximus cum commento antiqua littera
[136] Valerius Maximus cum commento Oliuerii
[137] Valerius Maximus, physica moralis Aristotelis [vermutlich bereits im Stiftungsbrief: Valerium Maximum et Aristotilem in libris ethicorum et polliticorum]
[138] Alexandri Magni vita per Eusebium descripta in lingua Germana [aus der Bursa Ramung: Eusebius ?]
[139] Historia Blondi Forliuiensis [aus der Bursa Ramung: Blondus]
[140] Decades Liuii [aus der Bursa Ramung: Decades Titi Livii]
[141] Priscianus [aus der Bursa Ramung: Priscianus]
[142] Quintilianus oratoria instituciones [aus der Bursa Ramung: Quintilianus]
[143] Quintilianus oratoria instituciones [aus der Bursa Ramung: Quintilianus]
[144] Ciceronis rhetorica vetus
[145] Cicero de oratore ad Quintum fratrem et ad Marcum Brutum de perfecto oratore [dieses Buch oder Nr. 149 ist bereits im Stiftungsbrief: Oraciones Tullii Ciceronis]
[146] Ciceronis rhethorica nova, oraciones eiusdem [aus der Bursa Ramung: Orationes Tullii et rhetorica nova et vetus eiusdem ?]
[147] Officia et de amicicia Cicerones et alia
[148] Ciceronis epistole familiares [aus der Bursa Ramung: Epistole Tulii cum commento]
[149] Omnes oraciones Ciceronis [dieses Buch oder Nr. 145 ist bereits im Stiftungsbrief: Oraciones Tullii Ciceronis]

Quintus ordo continens libri 64
[150] Boecius cum commento sancti Thome
[151] Egidius de regimine principum [bereits im Stiftungsbrief: Egidium de regimine principum]
[152] Virgilius cum commento Seruii [aus der Bursa Ramung: Virgilius cum tribus commentis]
[153] Virgilius cum commento Seruii
[154] Textus Virgilii [aus der Bursa Ramung: Virgilius in Eneidis oder Virgilius in bucolicis et in quibusdam aliis]
[155] Ouidius in epistulis, et methamorphoses, et libris amorum, et arte amandi et alii libri eiusdem
[156] Opera Ouidi sine commento [aus der Bursa Ramung: Opera Ovidii]
[157] Ouidii faustorum libri et epistularum cum commento Pauli Marsi Pisti
[158] Boecius et officia Ambrosi et quedam alia
[159] Therencius scriptus [dieser Codex oder Nr. 321 stammt aus der Bursa Ramung: Therentius scriptus]
[160] Iuuenalis et Ouidii methamorphoses et Persius cum commentariis
[161] Marcialis cum commento Calderini
[162] Horacius cum commento Cristophori Landini
[163] Horacius omnia opera cum 4or commentariis, Stacii silve cum Domicii commento, Therencius cum commento, Lactancius, Achilleis cum commento Francisci Matara
[164] Suetonius in vitis 12 cesarum cum commento Philippi Beroaldi
[165] Boecius de consolatione philosophie, liber in pergameno scriptus [dieses Buch oder Nr. 315 ist bereits im Stiftungsbrief: Bohecium de consolacione Philosophie cum commento]
[166] Lucanus in papiro scriptus
[167] Ouidius in methamorphoses, liber admodus vetustus in pergameno scriptus [aus der Bursa Ramung: Liber Ovidii in metamorphoseos libros quindecim continens in pergameno scriptus]
[168] Therencius non ligatus
[169] Titus Liuius non ligatus [aus der Bursa Ramung: Titus Livius historicus illustris ?]

Libri facultatis artifice
[170] Questiones scripte super methaphysicorum Ioanni Scoti
[171] Sanctus Thomas in libris methaphysice, physica, de anima [aus der Bursa Ramung: Methaphisica, libri phisicorum et libri de anima sancti Thome de Aquino]
[172] Posteriorum Pauli Veneti [aus der Bursa Ramung: Posteriorum Pauli Veneti], Gaetanus super libros de celo et mundo [aus der Bursa Ramung: Idem super de coelo et mundo]
[173] Egidius super posteriora Aristotelis [aus der Bursa Ramung: Egidius de Roma super libris posteriorum]
[174] Ptholomei opus quadripartitum, liber scriptus et centiloquium et alia [aus der Bursa Ramung: Quadripartitum Ptholomaei scriptum et plura in eodem libro]
[175] Gaetanus super libros de anima [aus der Bursa Ramung: Gaietanus super libros de anima], Ioannes de Gandauo super libros de substantia orbis, eiusdem super libros de anima commentum [aus der Bursa Ramung: Ioannes de Ienduno super de anima]
[176] Universalia Porphyrii, physica rationalis Aristotelis [aus der Bursa Ramung: Questiones Scoti super universales Porphirii ?]
[177] Egidii Romani commentum in 8 libris physice
[178] Thome commentum in 8 libris physice [aus der Bursa Ramung: Libros phisicorum sancti Thomae]
[179] Albertus Magnus super libros physice [aus der Bursa Ramung: Questiones phisicorum Alberti Magni]
[180] Anthonius Andree super methaphysicorum [aus der Bursa Ramung: Questiones metaphisice Antonii Andree scripte et illuminate]
[181] Copulatum librorum anime Lamberti de Monte
[182] Tartaretus in summulas Petri Hispani
[183] Questiones scripte super libros ethicorum
[184] Textus ethicorum scriptus in pergameno
[185] Questiones methaphysicorum scripte
[186] Officia Ciceronis, facecie Perogii, liber scriptus [aus der Bursa Ramung: Tullius in officiis et Pogius in facetiis scripti]
[187] Manilii libri 5 astronomicorum, Pomponius Mela historia antiquissima de bello Troia, theori[ia ?], composicio horologiorum, conones astrolabii, tractatus de erroribus philosophorum in fide cristiana
[188] Laurencius Valla in libris elegantiarum
[189] Gramatica Diomedis [aus der Bursa Ramung: Diomedes in gramatica]
[190] Torrentinus, proverbia Poli[ziani], mora Erasmi
[191] Paraphrases Stapulensis in physicam naturalem Aristotelis
[192] Libri ethicorum in octavo
[193] Logica vetus et nova cum commento Pschlaher
[194] Logica Nicolai de Orbellis, parvulus philosophie
[195] Textus parvuli philosophie, questiones anime et physica
[196] Gramatica theologica Gaze Grece liber 1us, sphera Procli, tabula cebetis et cetera
[197] Gramatica Aldi in 4or libris et gramatica Simler
[198] Terencius, Valerius Maximus et alia
[199] Libri de anima Aristotelis cum questionibus, parvulus philosophie, introductio in physicam moralem, Alberti Magni physica naturalis, idem de natura locorum, Came[rarius ?] super libros metheorum
[200] Logica Bartholomeus de Usingen, epistule Francisci Philelphi, Horacius in epistolis, gramatica Aldi 1us liber
[201] Gramatica Perotti
[202] Parvulus philosophie, in ethicis Aristotelis, questiones anime
[203] Tractatus Petri Hispani cum commento Pschlaher
[204] Florus non ligatus textus
[205] Salustius in pergameno ligatus textus [aus der Bursa Ramung: Salustius in Catilinam ?]
[206] Albertus Magnus physica naturalis, isagoge Came[rarius ?] super libros metheorum, compendium physice moralis lacobi Fabri Stapulensis, Pant[?] metheora, omnia simul in pergameno ligata
[207] Computus ecclesie, algorismorum liber, ser[ies ?] inter[a ?] in dona, Hermanni Buschii spicilegium, due orationes una Basilii altera Plu[tharchi], Hiesuida Hieronimi, omnia simul in pergameno ligata
[208] Exposicio tituli V iuris et modus legendi, non ligatus liber
[209] Octo libri physice Aristotelis in pergameno ligati textus
[210] Florus, Pomponius Mela, in pergameno ligati textus [aus der Bursa Ramung: Pomponius Mela de orbis situ cum sex aliis tractatulis ?]
[211] Dionisius de situ orbis, facecie Pogii, Valla in Anthonium Raudensem, algorismus Peur[bachii], Man[tuanus ?] de vita beata secunda parthe[nice ?] eiusdem, omnia ista opuscula non sunt ligata
[212] Ciceronis officia, de senectute, de amicicia, paraphrases in pergameno simul ligatus textus
[213] Torrentinus
[Nachtrag, 2. Hälfte 16. Jhdt.] Stapulensis pharaphrases in logic[am ?] Marcu[?]
[Nachtrag, 2. Hälfte 16. Jhdt.] Stapulensis in physicam moralem
[Nachtrag, 2. Hälfte 16. Jhdt.] Stapulensis in physicam naturalem

Sequuntur dictionarii quidam

Sextus ordo continens libri 33
[214] Huguicio, liber in pergameno scriptus
[215] Vocabularius rerum
[216] Vocabularius Iuniani
[217] Vocabularius poeticus et historicus
[218] Ioannis Tartelly orthographia, Iulii Cesaris librorum commentum de bello Gallico
[219] Vocabularius Nestoris [aus der Bursa Ramung: Vocabularius Nestoris et insolubilia]
[220] Cornucopie
[221] Vocabularius Ambrosii Calepini
[222] Vocabularius Iuniani
[223] Cornucopie

Libri medice facultatis
[224] Herbarius in lingua Germana
[225] Libri pandektarum medice
[226] Speculum medicine

Libri iuridice facultatis
[227] Summa angelica [aus der Bursa Ramung: Summa Angelica]
[228] Summa Raymundi, liber in pergameno scriptus [bereits im Stiftungsbrief: Summam Raymundi in pergameno]
[229] Epistule Clementis pape 4, in pergameno scriptus liber
[230] Casus sumarii super omnes libros legales [bereits im Stiftungsbrief: Casus summarios super omnes libros legales]
[231] Vocabularius utriusque iuris
[232] Casus interimis [?] super libros decretales
[233] Abbas super 4to et 5to decretalium [aus der Bursa Ramung: Abbas super libros decretalium]
[234] Abbas super 3io decretalium [ -"- ]
[235] Secunda et 3 pars Abbatis super 2o decretalium [ -"- ]
[236] Prima pars Abbatis super 2o decretalium [ -"- ]
[237] Abbas super 1o decretalium [ -"- ]
[238] Tractatus de usuris Laurencii de Rudolphis, liber scriptus [bereits im Stiftungsbrief: Tractatum de usuris Laurencii de Rudolfis de Florencia]
[239] Secunda pars repertori Petri Brixiensis
[240] Prima pars repertori Petri Brixiensis
[241] Summa Innocencii
[242] Summa Ostiensis
[243] Arhidiaconus super decretum [aus der Bursa Ramung: Archidiaconus super decreto ?; vielleicht war dieses Buch oder Nr. 245 1485 noch in Tegernsee und wurde dann auf Bitte Wanns nach Wasserburg verschickt: vgl. Ineichen-Eder, MBKDS, 1977, 46, Z. 43 - siehe auch im Stiftungsbrief: Rosarium sive Archidiaconum super decreto]
[244] Decretum
[245] Arhidiaconus super decretum [aus der Bursa Ramung: Archidiaconus super decreto ?; vielleicht war dieses Buch oder Nr. 243 1485 noch in Tegernsee und wurde dann auf Bitte Wanns nach Wasserburg verschickt: vgl. Ineichen-Eder, MBKDS, 1977, 46, Z. 43 - siehe auch im Stiftungsbrief: Rosarium sive Archidiaconum super decreto]
[246] Decretum
[247] Clementine instituciones, lectura Dini super titulum de regulis iuris [bereits im Stiftungsbrief: Instituta]
[248] Zabarellus super Clementinas
[249] Imola in Clementinas [aus der Bursa Ramung: Ioannes [de] Imola et cardinales sup. etc. ?]
[250] Iason de actionibus [aus der Bursa Ramung: Iason super institutis oder Iason super titulum de actionibus in institutionibus]
[251] Consilia Francisci Areti [aus der Bursa Ramung: Consilia Francisci de Aretio]
[252] Consilia Abbatis Panormitani, disputaciones eiusdem [aus der Bursa Ramung: Consiliorum abbatis partes due et disputationes eiusdem]
[253] Prima et secunda consilionum Alexandri Tartagni Imolensis
[254] Tertius et 4 consilionum Alexandri Tartagni Imolensis
[255] Mercuriales Ioannis Angeli super regula iuris, consilia Aldradi de Ponte [aus der Bursa Ramung: Mercuriales Io. Andreae et consilia Oldradi]
[256] lacobus de Alpharotis super feudis cum repertorio [aus der Bursa Ramung: Alpharotus et Baldus super usus feudorum]
[257] Disputaciones, questiones et consilia domini Friderici de Senis, consilia Nicolai de Tudeschis
[258] Tractatus de execucione instrume[ntorum ?], de bello repertorium et duello et alia multa
[259] Prima pars Geminiani super 6to libro decretalium [aus der Bursa Ramung: Prima pars Geminiani]
[260] Secunda pars Geminiani super 6to decretalium [aus der Bursa Ramung: Secunda pars Geminiani]
[261] Tractatus de obligacionibus, que ex delicto nascuntur
[262] Bartholus prime partis codicis [aus der Bursa Ramung: Bartholus super ambas partes codicis]
[263] Bartholus super secundam partem codicis [aus der Bursa Ramung: Bartholus super ambas partes codicis]

Octavus ordo continens libri 18
[264] Lectura Bartholi super tribus libris codicis una cum quibusdam alliis addicionibus, lectura Angeli de Ubaldis super autenticum [aus der Bursa Ramung: Lectura auctenticorum prestantissimi doctoris Angeli de Ubaldis], commentum Baldi super usibus feudorum
[265] Angelus super prima institutionum, commentum [aus der Bursa Ramung: Angelus de Aretio super prima parte institutionum]
[266] Apostile Bartholi de Bellencii super Abbatem, et antho[logia ?] de bu[?] lecturas, idem addicio Antonii [?] super Abbatem, item glosse Clementinarum Abbatis
[267] Bartholus super primo inforciati [aus der Bursa Ramung: Infortiatum ?]
[268] Bartholus super 2 inforciati [aus der Bursa Ramung: Bartholus super secundo inforciati et super tribus libris codicis]
[269] Prima pars Bartholi super ff. novo [aus der Bursa Ramung: Prima pars Bartholi super digesto novo, liber secundae partis digesti veteris et habet CCIIII libros]
[270] Secunda pars Bartholi super ff. novo [aus der Bursa Ramung: Digestum novum]
[271] Prima pars super ff. veteris [aus der Bursa Ramung: Prima pars digesti veteris]
[272] Secunda pars Bartholi super ff. veteris
[273] Sextus decretalium Bonifacii 8vi cum apparatu Ioanni Andree
[274] Sextus decretalium Bonifacii 8vi cum apparatu Ioanni Andree
[275] Clementine seu constituciones Clementis pape 5 una cum apparatu Ioanni Andree [aus der Bursa Ramung: Constitutiones Clementis pape quinti una cum apparatu domini Ioannis Andreae]
[276] Sextus decretalium cum commento in pergameno scriptus [aus der Bursa Ramung: Libri decretalium scripti in pergameno]
[277] Clementine scripte [aus der Bursa Ramung: Clementine scripte in papiro = Cod. 5046]
[278] Decretales Gregorii cum commento [aus der Bursa Ramung = Ink. 6.A.9]
[279] Decretales Gregorii in pergameno scriptus liber [aus der Bursa Ramung: Textus decretalium in pergameno scriptus]
[280] Decretales cum summariis suis, et textuum divisionibus, ac eciam rubricarum continuationes
[281] Sextus decretalium Bonifacii cum apparatu Ioanni Andree, constituciones Clementis cum apparatu Ioanni Andree [dieses Buch war vielleicht 1485 noch in Tegernsee und wurde dann auf Bitte Wanns nach Wasserburg verschickt: vgl. Ineichen-Eder, MBKDS, 1977, S. 46, Z. 43: 'Sextum et Clementinas' - vermutlich im Stiftungsbrief: Decretum cum apparatu]

Sequuntur libri quidam scripti admodum vetusti pergamenei in octavo 19

[282] Sermones Ioanni de Rupella, libellus cum tali signo HIIII
[283] Vocabularius
[284] Libellus SIIII continens dicta sancti Ambrosii et Cassiodori
[285] Constitutiones nove Innocencii pape 4 ex consilio Lugdunensi et alia, libellus cum tali signo RIII
[286] Ternarius de tempore et sanctis cum tali signo XIIII
[287] Libellus cum tali signo ZIIII continens evangelia de tempore et sanctis
[288] Libellus GIIII continens horas canonicas
[289] Sermones boni BIIIII
[290] Libellus YIIII continens epistulas et evangelia
[291] Compendium theologice veritatis, Udal[ricus] de Arg[entorate ?] DIIII
[292] Libellus cum tali signo LIIII varia continens
[293] Libellus cum tali signo VIIII varios continens sermones
[294] Liber horarum
[295] Vocabularius Hieronimi alias dictus liber glossarum
[296] Libri de anima Aristotelis
[297] Libellus horarum
[298] Breviarium Patavie impressum pars estivalis [Inkunabel]
[299] Breviarium Patavie impressum pars hiemalis [Inkunabel]
[300] Libellus TIIII continens aliquot sermones

Libri 11 in Papiro scripti in quarto

[301] Generalis intellectus omnium psalmorum litteralis et moralis sive spiritualis, item multe posiciones sive questiones theologicales, item modus legendi ius canonicum, liber cum tali signo SIIIII [= Cod. 4003; Inhaltsangabe entspricht dem Titelschild, Signatur dem Signaturschildchen]
[302] Exposiciones psalmorum, qui dicuntur cantica et aliorum, item posiciones sive questiones theologicales multe, item plures sermones ad clerum, de cena domini et aliis festivitatibus [= Cod. 4717; Inhaltsangabe entspricht dem Titelschild]
[303] Liber elenchorum Aristotelis
[304] Liber scacorum fratris Iacobi de Cessalis ordinis predicatorum, manipulus curatorum et alia
[305] Liber dictus sapiencie et virtutum in lingua Germana pergamenus
[306] Liber horarum pergamenus [aus der Bursa Ramung: Pars estivalis libri horarum in pergameno scriptus und Pars hiemalis libri horarum in pergameno scriptus ?]
[307] Quidam sermones Innocencii pape, tractatus de 7em horis canonicis, liber pergamenus HIII
[308] Sermones quidam ad clerum, liber in pergameno ligatus [bereits im Stiftungsbrief: Duos libros flavei coloris cum posicionibus theologicalibus et sermonibus ad clerum]
[309] Liber dictus aurea ligua de sanctis
[310] Liber pergamenus cum tali signo T6 continens quosdam sermones
[311] Tullius in officis, in pergameno scriptus liber mire vetustatis]

Libri 15 scripti in papiro arcus quantitatis

[312] Sermones quidam et varie questiones
[313] Libri physice et methaphysice Aristotelis, liber in pergameno scriptus
[314] Liber continens vitas et legendas sanctorum
[315] Boecius de consulatione philosophie, liber in pergameno ligatus [dieses Buch oder Nr. 165 ist bereits im Stiftungsbrief: Bohecium de consolacione Philosophie cum commento]
[316] Liber methaphysice Aristotelis in pergameno scriptus
[317] Liber Iustiniani de sancta trinitate et fide catholica, ut nemo publice de ea contendere audeat et alia quedam, liber venerande vetustatis in pergameno scriptus [aus der Bursa Ramung: Liber antiquus scriptus in pergameno, in quo habetur de fide et religione, de iudiciis et sponsalibus et multis aliis ?]
[318] Liber moralis
[319] Textus methaphysice, de celo et mundo et alia quedam
[320] Ethicorum et metheororum Aristotelis
[321] Terencius [aus der Bursa Ramung: Therentius scriptus]
[322] Libri officiorum Ciceronis
[323] Collecture varie in iure, Paulus Orosius, liber in pergameno ligatus
[324] Questiones methaphysice
[325] Isagoge Alkabicii de iudiciis astrorum, quindecim libri Euclidis, almagestum Ptholomei, abbreviationes et alia quedam, liber in pergameno ligatus [aus der Bursa Ramung: Isagoga Alcabitii de iudiciis astrorum et quindecim libri Euclidis et alia plura ibidem contenta et in pergameno scripta]
[326] Liber quidam in iure canonico ad modum registri formatus



[Liste von Büchern der Paulusburse, 2. Hälfte des 16. Jahrhunderts]

Salustius in folio in Brettel halb überzogen. [205 ?; neu gebunden ?] Lectura Jasonis de actionibus in folio halb überzogen. [250]
Horatius in folio in Brettel halb überzogen. [162 oder 163]. Consilia Calderini in folio halb überzogen. [161]
Caietanus super libros de anima [?] ohn Brettel schlecht. [175 ?] Rhetorica ad Herenium in quarto. [164]
Calepinus in folio in Brettel halb überzogen. [221 ?; siehe auch unten]
Epistolae Sylvii in folio in Brettel ganz überzogen.
Epistolae Ciceronis in folio in Brettel ganz überzogen. [148]
Sanctus Bernhardus in folio in Brettel halb überzogen. [124]
Laertius ihn 4° in Brettel halb überzogen.
Apophthegmata in 4° in Brettel halb überzogen.
Florus scriptus in 4° ganz mit Leder überzogen.
Margarita philosophiae in 4° in Brettel halb mit Leder überzogen.
In 4° textus 8 librorum physicorum et questiones in Brettel halb überzogen. [209 ?]
in 8° Titelmannius in logicam et physicam ganz mit Leder loyica halb überzogen.
In folio Plautus in Brettel halb mit Leder überzogen.
In folio Martialis in Brettel halb mit Leder überzogen.
In folio Chikades Erasmi ihn Brettel halb überzogen.
Logica magistri Nicolai de Orbellis in 4° in Brettel halb überzogen. [194]
Quaestiones in logicam et adiuncta cuiusdam logica in 4 in Brettel halb überzogen.
Archidiaconus super decreto in groß folio in Brettel mit ganz Leder überzogen. [243 oder 245]
Baldus super 1 et 2 et 3 codicis in groß folio in Brettel mitt [durchgestrichen: ha] Leder überzogen halb.
Consilia Francisci Aretini in groß folio in Brettel die halb überzogen mitt Leder. [251]
Consilia Baldi in groß folio in Brettel die überzogen mitt halb Leder.
Tertius et quartus consiliarum Baldi in groß folio überzogen die Brettel mitt halb Leder.
Baldus super 5 et 8 7 codices in folio in Brettel die mitt ganz Leder überzogen.
Friderici de Senis quaestiones et consilia in folio in Brettel halb überzogen. [257]
Josephus de bello Judaico in folio in Brettel ganz überzogen. [31]
Questiones Suntrelii in libros physicorum. [Nachtrag]
Logica magistri Johannis magistri doctoris parisienni. [Nachtrag]
Rhetorica ad Herennium. [Nachtrag]
Aristoteles de animalibus. Quodlibetum Scoti. [Nachtrag; 51 oder 101]

Caietanus in libros de caelo et mundo in folio in Brettel halb überzogen. [172 ?]
             Fastorum
Ovidius { Ponto        in folio in Brettel halb überzogen. [156 ?]
             Amor
Calepinus in folio ganz ihn weiß Leder gebunden. [221 ?; siehe auch oben]
Pauli Veneti expositio in libros posteriorum in folio in Brettel halb überzogen. [172]
Quintilianus in folio in Brettel halb überzogen. [142 oder 143]
Tomus secundus Ciceronis in folio in [durchgestrichen: Leder] Brettel halb überzogen.
Annotata in Suetonium in folio in Brettel halb überzogen.
         [durchgestrichen: Cassium]
    Cassius    Nicaeum
       Sparhanum
       et aliis quamplurimis Erasmi.
Commentationes Philippi Beroaldi in Suetonium in folio in Brettel halb überzogen. [164]
Plutarchus in folio in Brettel halb überzogen.
Valerius maximus in folio in Brettel halb überzogen. [135, 136 oder 137]
Cornucopiae in folio in Brettel halb überzogen. [220 oder 223]
Rhetorica ad Herennium cum commento in folio in Brettel halb überzogen. [144 oder 146]
Pellius cum Quintiliano in folio in Brettel halb überzogen.
Textus Aristotelis in 8 libros physicorum in folio in Brettel halb mit Leder überzogen. [209]
Egidii Romani commentarii [?] in 8 libros libros [!] physicorum in Brettel halb überzogen. [173 ?]
Valerius Maximus in folio in Brettel ganz überzogen. [135, 136 oder 137]
Petri Martyris decades in folio nichts [?]ingebunden schlecht.
Tartarelius supra summulas Petri Hispani in 4° in Brettel ganz überzogen. [182]
Caietanus super libros metheororum in folio in Brettel halb überzogen.
Historia Blondi in folio in Brettel halb überzogen. [139]
Sotinus Mela in folio ihn Brettel halb überzogen.
Ciceronis tertium volumen in folio in Brettel halb überzogen.
Titus Livius in folio in Brettel halb überzogen. [169]




Liste der bislang ermittelten Bücher
(Bei Signaturen ohne Ortsangabe handelt es sich um Handschriften und Drucke der Österreichischen Nationalbibliothek)

Cod. 4003
  • Paulus Wann de Kemnat (Uni. Wien ab 1441; ab 1460 Domherr u. Prediger in Passau; +1489): Vermerke fol. 1r, 29r, 60r; - Zeitraum: 15. Jhdt. [Heyrenbach, Codices Universitatis (Cod. Ser. n. 2194-2196), um 1778].

  • Wien, Alte Universität, Paulusburse (= Bursa doctoris gentium = Bursa Haidenheim; 1484 bis 1623): Signaturschildchen mit Buchstabe und Zahl in rot 'S iiiii' - Nr. 301 im Kat. von 1527 - Eintrag stimmt fast wörtlich mit Titelschild überein - Zeitraum: 15./16. Jhdt. [Autopsie].

  • Wien, Alte Universitätsbibliothek (nach 1623 - bis 1756): Vorsignatur - Zeitraum: bis 1756 [---].


  • Cod. 4367
  • Augsburg: Blindstempeleinband vgl. EBDB w003074 [Autopsie].

  • Wien, Alte Universität, Paulusburse (= Bursa doctoris gentium = Bursa Haidenheim; 1484 bis 1623): Schild 'B 9' in roter Schrift; identifizierbar mit '117 Registrum super Augustinum de civitate dei, liber scriptus' im Kat. v. 1527 [Autopsie].

  • Wien, Alte Universitätsbibliothek (nach 1623 - bis 1756): Vorsignatur - Zeitraum: bis 1756 [---].


  • Cod. 4426
  • Petrus (Mag.; Pfarrer in Trüfftern = Triftern; 2. Hälfte 15. Jhdt.): Vermerk fol. 1r; testiert an Paulus Wann - Zeitraum: 2. Hälfte 15. Jhdt. [Autopsie].

  • Paulus Wann de Kemnat (Uni. Wien ab 1441; ab 1460 Domherr u. Prediger in Passau; +1489): Vermerk fol. 1r; im Stiftungsbrief genannt - Zeitraum: 2. Hälfte 15. Jhdt. [Autopsie].

  • Wien, Alte Universität, Paulusburse (= Bursa doctoris gentium = Bursa Haidenheim; 1484 bis 1623): Signaturschildchen am VD rot beschrieben 'I i' ?; Nr. 105 im Kat von 1527: '105 Sermones de tempore et sanctis, Liber scriptus' - Zeitraum: 15./16. Jhdt. [Autopsie].

  • Wien, Alte Universitätsbibliothek (nach 1623 - bis 1756): Vorsignatur - Zeitraum: bis 1756 [---].


  • Cod. 4587
  • Thomas Kinslaer de Krainperig (Cooperator divinorum in Sebenstain, um 1441): Schreiber; Vermerk fol. 270r - Zeitraum: 1440 [Unterkircher, Datierte II, 1971, 103].

  • Conradus Zentigraff (Mag., Uni. Wien um 1473/1484): Vermerk am VD innen; wohl W. Puelinger vermacht - Zeitraum: 15. Jhdt. [Unterkircher, Datierte II, 1971, 103].

  • Wilhelm Puelinger (ex Patavia; Polymnius; Dr. med; Uni. Wien ab 1490; Dekan d. Med. Fak. 1503: +1534): Vermerk am VD innen; aus dem Nachlass C. Zentigraffs - Zeitraum: Ende 15. Jhdt. [Unterkircher, Datierte II, 1971, 103].

  • Wien, Alte Universität, Paulusburse (= Bursa doctoris gentium = Bursa Haidenheim; 1484 bis 1623): laut Vermerk im VD waren die zwei Vorbesitzer Superintendenten der Burse; Nr. 114 im Kat. von 1527: '114 Postilia super epistulas ad Romanos, super Hester et alia, liber scriptus' - Zeitraum: 15./16. Jhdt. [Autopsie].

  • Wien, Alte Universitätsbibliothek (nach 1623 - bis 1756): Vorsignatur - Zeitraum: bis 1756 [---].


  • Cod. 4717
  • Wien, Benediktinerabtei Unserer Lieben Frau zu den Schotten (gegr. 1155): Vermerke fol. 183v, 193r, 202r etc.; tw. im Zeitraum v. 1441-1449 hier geschrieben - Zeitraum: um 1441-1449 [Unterkircher, Datierte II, 1971, 112].

  • Paulus Wann de Kemnat (Uni. Wien ab 1441; ab 1460 Domherr u. Prediger in Passau; +1489): Vermerk am VD-Spiegel: 'M. Pauli Wann'; fol. 125: 'M. P. W. d. k.' - Zeitraum: ab ca. 1449 [Heyrenbach, Codices Universitatis (Cod. Ser. n. 2194-2196), um 1778].

  • Wien, Alte Universität, Paulusburse (= Bursa doctoris gentium = Bursa Haidenheim; 1484 bis 1623): Schildchen 'h 6' in rot; Eintrag im Katalog von 1527 (Nr. 302) stimmt fast wörtlich mit Titelschild überein - Zeitraum: 15./16. Jhdt. [Autopsie].

  • Wien, Alte Universitätsbibliothek (nach 1623 - bis 1756): Vorsignatur - Zeitraum: bis 1756 [---].


  • Cod. 4816
  • Conradus Pulenreuter de Amberga (Conventuale v. St. Michael in Weihenstephan; um 1430): Schreiber; Vermerk fol. 99r - Zeitraum: 1430 [Unterkircher, Datierte II, 1971, 117].

  • Weihenstephan, Benediktinerkloster St. Michael (St. Veit, St. Stephan; um 811/735 - 1803): Vermerk fol. 116r - Zeitraum: 1430 [Unterkircher, Datierte II, 1971, 117].

  • Wien, Alte Universität, Paulusburse (= Bursa doctoris gentium = Bursa Haidenheim; 1484 bis 1623): Schildchen 'G i' am VD vgl. Cod. 4003, 4717 u.a.; nicht im Katalog von 1527 identifizierbar - Zeitraum: 15. Jhdt. [Autopsie].

  • Wien, Alte Universitätsbibliothek (nach 1623 - bis 1756): Vorsignatur - Zeitraum: bis 1756 [---].


  • Cod. 4843
  • Paulus Wann de Kemnat (Uni. Wien ab 1441; ab 1460 Domherr u. Prediger in Passau; +1489): Schreiber (im Collegium Ducale) und Vorbesitzer; Vermerke fol. 287r, VD innen - Zeitraum: 1454 [Unterkircher, Datierte III, 1974, 143f.].

  • Wien, Alte Universität, Paulusburse (= Bursa doctoris gentium = Bursa Haidenheim; 1484 bis 1623): Schildchen 'S ...' am VD; Nr. 108 oder 110 im Katalog von 1527 - Zeitraum: 15./16. Jhdt. [Autopsie].

  • Wien, Alte Universitätsbibliothek (nach 1623 - bis 1756): Vorsignatur - Zeitraum: bis 1756 [---].


  • Cod. 4851
  • Paulus Wann de Kemnat (Uni. Wien ab 1441; ab 1460 Domherr u. Prediger in Passau; +1489): eh. Vermerk fol. Ir: Liber M. Pauli - Schrift vgl. z.B. Cod. 4843, ebenso eh. Seitentitel - Zeitraum: 15. Jhdt. [Autopsie].

  • Wien, Alte Universität, Paulusburse (= Bursa doctoris gentium = Bursa Haidenheim; 1484 bis 1623): Nr. 109 im Katalog von 1527 - Zeitraum: 1527 [Autopsie].

  • Wien, Alte Universitätsbibliothek (nach 1623 - bis 1756): Vorsignatur - Zeitraum: bis 1756 [---].


  • Cod. 5046
  • Johannes Ramung von Ramspichel (Salzamtmann in Hall, kaiserl. Rat; + vor Feb. 1494): unvollständiger Vermerk auf Vorsatzfragment: '... Ramung comparavi in Wienna ... m cccc septuagesimo septimo' - vgl. Schrift in Ink. 8.A.7, fol. 1r - Zeitraum: ab 1477 [Autopsie].

  • Wien, Alte Universität, Ramung-Burse (ab ca. 1500; nach 1505 Stipendium Briccii et J. Ramung; bis 1623): identisch mit 'Clementine scripte in papiro' im Stiftungsbrief - Zeitraum: ab 1493 bis 1513 [Autopsie].

  • Wien, Alte Universität, Paulusburse (= Bursa doctoris gentium = Bursa Haidenheim; 1484 bis 1623): Nr. 277 im Katalog von 1527: Clementine scripte - Zeitraum: 1527 [Autopsie].

  • Wien, Alte Universitätsbibliothek (nach 1623 - bis 1756): Vorsignatur - Zeitraum: bis 1756 [---].


  • Ink. 6.A.9
  • Briccius Preprost von Cilli (= Cilia; Domherr, Dr. theol.; ab 1457 Uni. Wien, oftmals Rektor u. Dekan; +1505): Vermerk am HD-Spiegel: 'Briccius de Cilia sed dabitur stipendii Ramung bibliotecae' - Zeitraum: 15./16. Jhdt. [Bick, Provenienzkatalog (Cod. Ser. n. 19424)].

  • Wien, Alte Universität, Ramung-Burse (ab ca. 1500; nach 1505 Stipendium Briccii et J. Ramung; bis 1623): Vermerk am HD-Spiegel: 'Briccius de Cilia sed dabitur stipendii Ramung bibliotecae' - Zeitraum: um 1500 bis 1513 [Bick, Provenienzkatalog (Cod. Ser. n. 19431)].

  • Job Sundhoffer (?; Bacc.; Uni. Wien, 15./16. Jhdt.): Benutzer; Vermerk am letzten Blatt - Zeitraum: 15./16. Jhdt. [Bick, Provenienzkatalog (Cod. Ser. n. 19431)].

  • Wien, Alte Universität, Paulusburse (= Bursa doctoris gentium = Bursa Haidenheim; 1484 bis 1623): wohl Nr. 278 im Katalog von 1527; von der Bursa Ramung 1513 abgegeben - Zeitraum: ab 1513 [Autopsie].


  • Ink. 8.A.7
  • Johannes Ramung von Ramspichel (Salzamtmann in Hall, kaiserl. Rat; + vor Feb. 1494): Vermerk fol. 1r: 'Hans Ramung lxxx' - identifizierbar mit Gottlieb, MBKÖ, 1915, 500, Z. 37: 'Vita Christi' - Zeitraum: 1480 bis 1493 [Bick, Provenienzkatalog (Cod. Ser. n. 19431)].

  • Wien, Alte Universität, Ramung-Burse (ab ca. 1500; nach 1505 Stipendium Briccii et J. Ramung; bis 1623): identifizierbar mit Gottlieb, MBKÖ, 1915, 500, Z. 37: 'Vita Christi' - Zeitraum: ab 1493 bis 1513 [Bick, Provenienzkatalog (Cod. Ser. n. 19431)].

  • Wien, Alte Universität, Paulusburse (= Bursa doctoris gentium = Bursa Haidenheim; 1484 bis 1623): Nr. 12 im Katalog von 1527; wurde 1513 von der Bursa Ramung abgegeben - Zeitraum: ab 1513 [Autopsie].


  • Ink. 11.D.16
  • Wien, Alte Universität, Paulusburse (= Bursa doctoris gentium = Bursa Haidenheim; 1484 bis 1623): Vermerke VD-Spiegel (Bd. 1) und fol. iia (Bd. 2); noch nicht im Katalog von 1527 - Zeitraum: 16./17. Jhdt. [Mazal, Inkunabelkatalog, 2004, B-776].


  • Ink. 26.D.25
  • Georg Golser (Bischof von Brixen 1469-1488): Vermerk; an Ramung - Zeitraum: bis 1483 [Bick, Provenienzkatalog (Cod. Ser. n. 19431)].

  • Johannes Ramung von Ramspichel (Salzamtmann in Hall, kaiserl. Rat; + vor Feb. 1494): identifizierbar mit Gottlieb, MBKÖ 1915, 501, Z. 10f.: 'Sermones Ioannis Nider de tempore et sanctis' - Zeitraum: ab 1483 bis 1493 [Bick, Provenienzkatalog (Cod. Ser. n. 19431)].

  • Wien, Alte Universität, Ramung-Burse (ab ca. 1500; nach 1505 Stipendium Briccii et J. Ramung; bis 1623): identifizierbar mit Gottlieb, MBKÖ 1915, 501, Z. 10f.: 'Sermones Ioannis Nider de tempore et sanctis' - Zeitraum: ab 1493 bis 1513 [Bick, Provenienzkatalog (Cod. Ser. n. 19431)].

  • Wien, Alte Universität, Paulusburse (= Bursa doctoris gentium = Bursa Haidenheim; 1484 bis 1623): muß laut Vertrag unter den abgegeben Büchern gewesen sein - siehe Nr. 80 oder 84 im Katalog der Paulusburse - Zeitraum: ab 1513 [Autopsie].

  • Wien, Jesuitenkollegium (1551 - 1773): - Zeitraum: bis 1634; bis 1773 [Bick, Provenienzkatalog (Cod. Ser. n. 19431)].

  • Wien, Jesuitenkollegium, Probationshaus St. Anna (1582-1773): - Zeitraum: 1634 [Bick, Provenienzkatalog (Cod. Ser. n. 19425)].



  • [1] Grundlegende Literatur zur Burse: K. Schrauf, Zur Geschichte der Studentenhäuser an der Wiener Universität während des ersten Jahrhunderts ihres Bestehens, in: Mitteilungen der Gesellschaft für deutsche Erziehungs- und Schulgeschichte V 3 (1895), 16f. et passim - Derselbe, Die Wiener Universität im Mittelalter. Separatabdruck aus Band II der Geschichte der Stadt Wien, herausgegeben vom Alterthumsvereine zu Wien. Wien 1904, 1004f. - R. Perger, Universitätsgebäude und Bursen vor 1623, in: Das Alte Universitätsviertel in Wien, 1385-1985 (Schriftenreihe des Universitätsarchivs 2). Wien 1985, 100f. - K. Mühlberger, Wiener Studentenbursen und Kodreien im Wandel vom 15. zum 16. Jahrhundert, in: Aspekte der Bildungs- und Universitätsgeschichte. 16. bis 19. Jahrhundert (Schriftenreihe des Universitätsarchivs, Universität Wien 7). Wien 1993, 184f. et passim.

    [2] Zur Person siehe Chr. E. Ineichen-Eder (Bearb.), Mittelalterliche Bibliothekskataloge Deutschlands und der Schweiz 4/1: Bistümer Passau und Regensburg. München 1977, 39f.

    [3] Zu den Nachrichten über Bücher Wanns siehe Ineichen-Eder, MBKDS 4/1, 1977, 39-46. - H. Knaus / G. Glauche (Bearb.), Mittelalterliche Bibliothekskataloge Deutschlands und der Schweiz 4/2: Bistümer Freising und Würzburg. Mit Beiträgen von B. Bischoff und W. Stoll. München 1979, 744.

    [4] Teiledition bei Ineichen-Eder, MBKDS 4/1, 1977, 41-44.

    [5] Siehe E. Reiter, Ein Bücherverzeichnis der Paulusburse aus dem Jahr 1527 (Hausarbeit für die Grundausbildung der Verwendungsgruppe A - Bibliotheks-, Dokumentations- und Informationsdienst). Wien 1999 (masch.).

    [6] 1536 existierte noch eine vom Notar Andreas Mulhamer beglaubigte, nicht datierte Pergamenturkunde, laut der die Stipendiaten Ramungs verpflichtet waren, mit jenen des Paulus Wann zusammen zu wohnen: ' ... stipendiati Ramung deberent cohabitare stipendiatis Wann ...' - siehe Wien, Archiv der Universität, Ladula 8, Nr. 22, fol. 3r.

    [7] Wien, Archiv der Universität, Ladula 8, Nr. 4.

    [8] Vgl. Ineichen-Eder, MBKDS 4/1, 1977, 42, Z. 70f.

    [9] Ebenda, 42, Z. 65f.

    [10] Die Wiedergabe des Bibliotheksverzeichnisses folgt weitgehend und vorerst ohne nochmalige Überprüfung am Original der Edition von Reiter, Bücherverzeichnis, 1999. Verändert wurden die vereinzelte Wiedergabe von u durch v und die Zählung, da Reiter drei Einträge nach 1527 berücksichtigte. Ergänzt sind im Anschluß an den Inhalt in eckiger Klammer vornehmlich Hinweise auf den Nachweis im Stiftungsbrief und auf die Herkunft aus der Bursa Ramung.


    Zum Seitenanfang  Zur Startseite